Natri hiđrocacbonat hay natri bicacbonat là tên gọi phổ biến trong hóa học, còn tên thường gọi bình dân là bột nở, bột nổi, thuốc sủi v.v. Nó có công thức hóa học NaHCO₃.

Thường ở dạng bột mịn, trắng, dễ hút ẩm, tan nhanh trong nước, khi có sự hiện diện của ion H⁺ khí CO₂ sẽ phát sinh và thoát ra. Sử dụng nhiều trong các ngành công nghiệp hóa chất, thực phẩm, dược phẩm.

Tính chất hóa học

• Natri bicacbonat là một loại muối axít do có nguyên tố H trong thành phần gốc axít.

• Tác dụng với axít giải tạo thành muối và nước, đồng thời giải phóng khí CO₂:

2NaHCO₃ + H₂SeO₄ => Na₂SeO₄ + 2H₂O + 2CO₂

• Tác dụng với bazơ tạo thành muối mới và bazơ mới:

NaHCO₃ + Ca(OH)₂ => CaCO₃ + NaCO₃ + H₂O

• Tác dụng với kiềm tạo thành muối trung hòa và nước:

NaHCO₃ + NaOH => Na₂CO₃ + H₂O

• Bị nhiệt phân hủy:

2NaHCO₃ =t⁰=> Na₂CO₃ + H₂O + CO₂ =t⁰=> Na₂O + H₂O(khí) + 2CO₂

Sản xuất

NaHCO₃ chủ yếu được điều chế bằng công nghệ Solvay, cho phản ứng giữa cacbonat canxi, clorua natri, amoniac, và điôxít cacbon trong nước. Tại thời điểm năm 2001, quy mô sản xuất khoảng 100.000 tấn mỗi năm.^[1]

NaHCO₃ có thể thu được từ phản ứng của điôxít cacbon với dung dịch hydroxit natri trong nước. Phản ứng ban đầu tạo ra cacbonat natri:

CO₂ + 2NaOH → Na₂CO₃ + H₂O

Sau đó cho thêm điôxít cacbon để tạo bicacbonat natri, và được cô đặc đủ cao để thu được muối khô:

Na₂CO₃ + CO₂ + H₂O → 2NaHCO₃

Sản lượng thương mại của loại bánh soda cũng được sản xuất bằng phương pháp tương tự: tro soda, loại được khai thác từ quặng trona, đem hòa tan vào nước và xử lý với điôxít cacbon. Bicacbonat natri được tạo ra ở dạng rắn theo:

Na₂CO₃ + CO₂ + H₂O → 2NaHCO₃

Ứng dụng

• Natri bicacbonat với tên thường gặp trong đời sống là sô đa hay bột nở có tác dụng tạo xốp, giòn cho thức ăn và ngoài ra còn có tác dụng làm đẹp cho bánh.
• Dùng để tạo bọt và tăng pH trong các loại thuốc sủi bọt (ví dụ thuốc nhức đầu, v.v.)